Aktualności

Studenci Pacjentom #4 Czujność onkologiczna, czyli samobadanie stomatologiczne.

Nowotwory zlokalizowane w okolicach głowy i szyi stanowią istotny problem XXI wieku. Mimo prężnego rozwoju medycyny w zakresie leczenia ogólnego i miejscowego zmian nowotworowych, nadal jednym z największych problemów, z jakimi mierzą się lekarze jest późna wykrywalność. Często pierwsze objawy są niespecyficzne, bagatelizowane, albo zwyczajnie niezauważane przez pacjentów. Nie od dziś wiadomo, że im mniej zaawansowana i wcześniej wykryta choroba, tym większe są szanse powodzenia jej leczenia. Dlatego tak ważna jest samokontrola i regularne samobadanie nie tylko jamy ustnej, ale także m.in. policzków, warg czy skóry.

Nowotwory złośliwe głowy i szyi stanowią rocznie około 5% wszystkich zachorowań na raka. Niestety najczęściej rozpoznawane i leczone są dopiero w stadium zaawansowanym, przez co ich śmiertelność jest bardzo wysoka. W 2010 roku u ok. 10 tysięcy osób został zdiagnozowany nowotwór głowy i szyi, a z jego powodu zmarło aż ok. 6 tysięcy osób. Z roku na rok obserwowany jest w Polsce wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe.

Znaczącą kwestią w profilaktyce nowotworów zwłaszcza jamy ustnej jest zdrowy styl życia. Na ich powstawanie wpływ mają drażnienie błon śluzowych dymem papierosowym, alkoholem, a także przewlekłe mechaniczne drażnienie na przykład źle dopasowanymi protezami czy ukruszonymi zębami o ostrych brzegach. Ważna jest także dbałość o higienę jamy ustnej.

Bardzo duże znaczenie ma wczesne rozpoznawanie nowotworów głowy i szyi, ponieważ wpływa to na większą skuteczność leczenia. Co możemy jeszcze zrobić aby zmniejszyć ryzyko związane z późną diagnozą choroby nowotworowej? Należy przede wszystkim zwracać uwagę na postępujące zmiany w obrębie naszych narządów. Gdy zauważymy coś, czego nigdy wcześniej u siebie nie obserwowaliśmy na przykład niebolesną, bezobjawową narośl na wardze czy też twardą grudkę w obrębie policzka należy zwrócić się do lekarza. Znalezienie między innymi takich właśnie zmian umożliwi samobadanie.

Jak poprawnie dokonać samobadania? Najważniejsza jest dokładność, sumienność oraz regularność.
Zdecydowanie łatwiej jest zaobserwować nowopowstałą zmianę, gdy badanie jest wykonywane regularnie. Aby nie pominąć żadnego obszaru, zwłaszcza w jamie ustnej, warto badanie wykonywać przed lustrem w dobrym oświetleniu, najlepiej dodatkowo używając latarki. Oczywiście należy pamiętać, aby przed rozpoczęciem samobadania dokładnie umyć ręce.

Warto badanie zacząć od oglądnięcia powłok skórnych. Należy dokładnie obejrzeć skórę twarzy i szyi, a także zbadać ją dotykając dłońmi w poszukiwaniu na przykład nietypowych guzków.

Należy zbadać 5 obszarów jamy ustnej:

• wargę dolną i górną – zarówno czerwień wargową, jak i błonę śluzową od strony jamy ustnej (odchylając wargi palcami – kciukiem oraz palcem wskazującym),
• policzki – śluzówkę prawego i lewego policzka, odsuwając palcami policzek,
  aby poprawić widoczność,
• język – z każdej strony: unieść go do góry, wysunąć, wystawić na boki
  (przy badaniu języka należy także zwrócić uwagę na symetrię jego ruchów),
• okolicę podjęzykową,
• podniebienie – najłatwiej zbadać podniebienie delikatnie odchylając głowę
  do tyłu.

Podczas badania należy dokładnie palcami badać spoistość, twardość, ruchomość wszystkich struktur. Konieczne jest także zwrócenie uwagi na barwy i struktury narządów takie jak: zaczerwienienie, sine lub białawe zabarwienie, nieobserwowane wcześniej rogowacenie powierzchni błony śluzowej czy owrzodzenie. Niepokojące zmiany należy skonsultować z lekarzem.

Objawy nowotworów głowy i szyi różnią się w zależności od umiejscowienia guza. Zwykle można zaobserwować: ból, owrzodzenie, zaburzenia oddychania, połykania, mowy. Często pierwszym objawem jest powiększenie węzłów chłonnych szyi.

Aby zbadać węzły chłonne, należy złączyć trzy palce (wskazujący, środkowy i serdeczny) i ich opuszkami delikatnie uciskać skórę wzdłuż dolnej krawędzi żuchwy oraz bocznej części szyi. Najczęściej prawidłowe węzły są niewyczuwalne lub wyczuwalne jako niewielkie grudki (wielkości ziarnka grochu) pod skórą – nie powinno to budzić niepokoju. Jeśli węzły są wyraźnie wyczuwalne i określamy ich wielkość na ok. 1cm, należy udać się w celu konsultacji do lekarza.

Europejscy eksperci nowotworów głowy i szyi stworzyli hasło „jeden przez trzy”: jeżeli stwierdzimy jeden z objawów (chrypka, ból gardła, guz na szyi, ból w trakcie połykania, problemy z połkaniem, pieczenie języka, niegojące się owrzodzenie, naloty w jamie ustnej, krwawy wyciek towarzyszący niedrożności nosa trwający przez co najmniej trzy tygodnie – bezwzględnie musimy zgłosić się do lekarza

Samobadanie, przyczyniając się do wczesnego wykrycia zmiany, zwiększa szansę skuteczności leczenia. Wszelkie niepokojące objawy należy zgłaszać lekarzowi. Oprócz zbilansowanej diety, ograniczenia spożycia alkoholu, niepalenia papierosów, regularnego samobadania, a także odpowiedniej higieny jamy ustnej, nie należy zapominać o corocznej wizycie kontrolnej u lekarza dentysty.

Bibliografia:

• https://www.rp.pl/zdrowie/art2669331-alarmujaca-epidemia-nowotworow
• https://hematoonkologia.pl/info-o-chorobach/chloniaki-powiekszone-wezly-chlonne
• Profilaktyka i wczesne wykrywanie nowotworów głowy i szyi – Raport w sprawie zalecanych technologii medycznych, działań przeprowadzanych w ramach programów polityki zdrowotnej oraz warunków realizacji tych programów (art. 48aa ust. 1 Ustawy); Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Wydział Oceny Technologii Medycznych, Warszawa X 2020
• Ogólnopolski Program Profilaktyki Pierwotnej, Wczesnego Wykrywania Nowotworów Głowy I Szyi
• http://onkologia.org.pl/nowotwory-narzadow-glowy-i-szyi/#w
• Wytyczne dotyczące przeprowadzenia badania jamy ustnej
• How to do a mouth cancer check at home – Oral Health Foundation