Aktualności

Studenci Pacjentom#10. Pasta do zębów, czyli kilka słów o tym, jak wybrać odpowiedni produkt do higieny jamy ustnej.

Pasta do zębów, czyli kilka słów o tym, jak wybrać odpowiedni produkt do higieny
jamy ustnej.
Temat pasty do zębów, na pierwszy rzut oka, może wydawać się bardzo trywialny. Duża
część z nas wybiera pierwszy lepszy produkt ze sklepowej półki albo na lata przywiązuje się
do konkretnego preparatu. Czy jest to właściwe postępowanie? Na co, tak naprawdę należy
zwracać uwagę? Na te pytania odpowiemy sobie w dzisiejszym wpisie.
Nasze rozważania na temat higieny jamy ustnej zaczniemy od etykiety pasty do zębów. W
każdej paście możemy wyróżnić kilka podstawowych składników, które mają spełniać
konkretne funkcje:
Substancje ścierne – stanowią od 25 do 50% zawartości pasty do zębów. Ich podstawową
funkcją jest mechaniczne usunięcie płytki bakteryjnej oraz osadów, które powstają na
powierzchni zębów na skutek spożywania pokarmów bogatych w barwniki, picia kawy czy
herbaty oraz palenia papierosów. Skuteczność substancji ściernych zależy, przede
wszystkim od wielkości drobin, z których są zbudowane. Czego więc szukać na etykiecie,
żeby być świadomym konsumentem i nie używać pasty o zbyt dużej ścieralności? Starajcie
się znaleźć oznaczenie RDA (Radioactive Dentine Abrasion), czyli współczynnik
ścieralności. Przyjmujemy, że optymalna wartość RDA dla pasty codziennego użytku
mieści się w przedziale 30-70. Wyjątkiem są pasty dla palaczy, dla których
współczynnik ten może mieć większą wartość i wahać się w granicach 100. Natomiast
do zębów nadwrażliwych poleca się pasty, w których wartość RDA nie przekracza 40.
Teraz nasuwa się pytanie, co się stanie, jeśli wybierzemy pastę o zbyt dużym
współczynniku ścieralności? Nadmierne używanie past o zbyt wysokim RDA może
prowadzić do destrukcji powierzchni zęba, a co za tym idzie, obnażenia szyjek
zębowych oraz nadwrażliwości zębów, a w skrajnych przypadkach powstawania
ubytków klinowych.
Substancje pieniące – ich zadaniem jest obniżenie napięcia powierzchniowego, co w
rezultacie prowadzi do ułatwienia usuwania płytki nazębnej. Przy prawidłowym stosowaniu
nie mają one większego wpływu na twarde tkanki zęba. Mogą natomiast w sposób drażniący
oddziaływać na tkanki miękkie w jamie ustnej. Jeśli w czasie szczotkowania nową pastą
poczujesz dyskomfort niewiadomego pochodzenia, odstaw nowy preparat i skonsultuj się ze
swoim lekarzem dentystą.
Związki fluoru – opis tego składnika pasty do zębów zaczniemy od znanej myśli
Paracelsusa: “Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo tylko dawka czyni truciznę”. W
ostatnim czasie wokół związków fluoru urosło wiele mitów oraz nieścisłości. W tym punkcie
postaram się Wam nakreślić, dlaczego fluor jest absolutnie kluczowym składnikiem pasty do
zębów i nie musimy się go obawiać. Podstawowym mechanizmem powstawania ubytków
próchnicowych jest oddziaływanie kwasów, będących produktem metabolizmu bakterii, na
tkanki twarde zęba. Jednym z mechanizmów działania fluoru jest jego wbudowywanie
się w strukturę szkliwa. Odbywa się to na zasadzie reakcji wymiany, w której fluor z
hydroksyapatytu wypiera jony wodorotlenkowe i wbudowuje się w ich miejsce, na skutek
czego powstaje fluoroapatyt – związek słabiej rozpuszczalny w kwasach i bardziej
odporny na szkodliwe działanie bakterii. Kolejnymi ważnymi mechanizmami działania
fluoru są jego zdolności do remineralizacji szkliwa oraz hamowanie działania enolazy –
enzymu, który jest kluczowy podczas bakteryjnej przemiany cukrów w jamie ustnej.
Skoro już wiemy, dlaczego do higieny jamy ustnej warto stosować środki zawierające
fluor, to teraz czas zastanowić się nad tym, jaka ilość fluoru będzie dla nas najlepsza i
nie wyrządzi nam krzywdy. Według najnowszych wytycznych:
– Do przecierania wałów dziąsłowych u dzieci, u których nie ma jeszcze pierwszego
ząbka, używamy gazy nasączonej np. rumiankiem.
– Od pierwszego ząbka do 3 roku życia używamy pasty o zawartości 1000 ppm
fluoru. Na szczoteczkę nakładamy produkt w ilości przypominającej ziarenko ryżu,
a nadmiar zbieramy gazikiem.
– Od 3 do 6 roku życia stosujemy pastę o zawartości 1000 ppm fluoru. Na
szczoteczkę nakładamy produkt w ilości przypominającej ziarenko grochu.
– Od 6 roku życia używamy pasty o zawartości 1450 ppm fluoru. Na szczoteczkę
nakładamy produkt w ilości 1-2 cm.
– U pacjentów ortodontycznych, u osób ze zwiększoną podatnością na powstawanie
próchnicy oraz u cierpiących na kserostomię, możemy sięgnąć po pastę o zawartości
5000 ppm fluoru. Decyzję o zastosowaniu takiego preparatu warto skonsultować ze
swoim lekarzem dentystą.
Substancje przeciwbakteryjne – ich zadaniem jest spowolnienie procesu powstawania
płytki bakteryjnej poprzez redukcję ilości drobnoustrojów w jamie ustnej.
Substancje smakowo-zapachowe, nadają paście przyjemny smak oraz aromat. Pomagają
w niwelowaniu przykrego zapachu z ust, a dodatkowo mogą mieć działanie kojące oraz
przeciwzapalne, np. produkty zawierające szałwie czy rumianek.

Mówiąc o pastach do zębów nie sposób nie wspomnieć, o bardzo popularnej ostatnimi
czasy, paście do zębów z węglem. Czy takie preparaty faktycznie działają i czy warto w nie
inwestować? Zgodnie z badaniami oraz publikacjami naukowymi, niekoniecznie. Mam
nadzieję, że nadal pamiętacie część wpisu dotyczącą RDA. Niestety, pasty do zębów
zawierające w swoim składzie węgiel, mają również dużą wartość tego współczynnika. Tak
jak wspominałam Wam wcześniej, szczotkowanie zębów produktami z wysokim RDA może
prowadzić do naruszenia integralności szkliwa i zębiny oraz ich destrukcji. Co gorsza, przez
zniszczone mechanicznie szkliwo, czarny barwnik znajdujący się w takiej paście, będzie z
łatwością penetrował w głębsze warstwy zęba, co w znacznym stopniu utrudni posiadanie
pięknego, białego uśmiechu. Kolejnym chwytem marketingowym jest działanie barwiące,
które optycznie zwiększa kontrast między kolorem dziąseł oraz kolorem zęba. Dodatkowo,
należy zaznaczyć, że zdecydowana większość takich past nie zawiera w swoim składzie
fluoru, który jak już wiecie jest kluczowy w higienie jamy ustnej. W tym momencie
moglibyście sobie pomyśleć, że może te pasty z węglem nie są aż takie straszne, bo
przecież niektóre z nich, jednak są z fluorem. Nic bardziej mylnego! Pamiętajcie, że węgiel
posiada silne właściwości absorpcyjne, co za tym idzie pochłania i neutralizuje działanie
związków fluoru.

Podsumowując, jaką pastę do zębów wybrać, aby zrobić to dobrze? Na to pytanie nie ma
jednej prawidłowej odpowiedzi. Najlepiej porozmawiać na ten temat ze swoim lekarzem
dentystą i dobrać odpowiedni preparat do swoich potrzeb. Jeśli nie masz problemów
stomatologicznych, potrzebujesz pasty uniwersalnej, którą znajdziesz w większości drogerii,
ale jeśli cierpisz na nadwrażliwość zębów, krwawienie dziąseł czy inne schorzenia,
koniecznie powinieneś to omówić ze swoim stomatologiem. Pamiętaj, aby przy wyborze
pasty zwrócić uwagę na współczynnik RDA oraz stężenie fluoru. Warto, co jakiś czas
zmieniać swoją pastę do zębów i nie przywiązywać się do jednego konkretnego produktu. W
kwestiach praktycznych – zbyt duża ilość pasty nałożonej na szczoteczkę do zębów nie
oznacza lepszej higieny, a zakończenie szczotkowania nie powinno być zwieńczone
płukaniem jamy ustnej. Poprzez takie działanie spłukujesz z powierzchni zębów wszystkie
dobroczynne składniki, które mogłyby na nich działać przez jakiś czas.

Bibliografia:
– Pasty do zębów – skład i działanie. Marcin Kasiak, Mirosława Kasiak. w: Farmacja
Polska, tom 65, nr 9, 2009
– Stanowisko polskich ekspertów dotyczące indywidualnej profilaktyki fluorkowej u dzieci i
młodzieży. Dorota Olczak – Kowalczyk, Urszula Kaczmarek. Warszawa 2015. Dostęp
on-line:https://ptsd.net.pl/wp-content/uploads/2016/01/PTSD_Wytyczne_na_temat_indy
widualnej_profilaktyki_fluorkowej.pdf
– Brooks JK, Bashirelahi N, Reynolds MA. Charcoal and charcoal-based dentifrices: A
literature review. J Am Dent Assoc. 2017 Sep;148(9):661-670
– Greenwall, L. H., Greenwall-Cohen, J., & Wilson, N. H. F. (2019). Charcoal-containing
dentifrices. British Dental Journal, 226(9), 697–700. doi:10.1038/s41415-019-0232-8
– Pertiwi, U. I., Eriwati, Y. K., & Irawan, B. (2017). Surface changes of enamel after
brushing with charcoal toothpaste. Journal of Physics: Conference Series, 884, 012002